Relacja z III Ogólnopolskiej Dyskusji Literackiej w Świebodzicach

Nietypowy dla Ogólnopolskiej Dyskusji Lite-rackiej czas, sprawił że 3. edycja tej akcji wyglądała odmiennie niż zazwyczaj. Z po-wodu zaplanowanych dużo wcześniej wyda-rzeń kulturalnych, w których uczestniczyli członkowie DKK, do udziału w dyskusji zaproszona została młodzież z koła histo-rycznego Liceum Ogólnokształcącego, z opiekunem tego koła, historykiem Mariu-szem Motakiem. Przedmiotem dyskusji była książka Jana Karskiego Tajne państwo, która ukazała się w Polsce równo 70 lat po jej pierwszym wydaniu w Stanach Zjednoczonych. 

Książka u każdego wywołała wiele przemyśleń i refleksji. Niezaprzeczalna odwaga Jana Karskiego, poczucie obowiązku wobec Ojczyzny, determinacja, wykorzystanie własnego potencjału do walki z okupantem tj. znajomości języków obcych, doskonałej kondycji fizycznej i bohaterskiej postawy autora książki, to zgodnie podkreślali uczestnicy dyskusji.

Niewielka ilość osób uczestniczących w dyskusji, w żaden sposób nie prze-łożyła się na jej jakość. Tematyka książki wywoływała refleksje ponadczasowe i uniwersalne. Nie tylko dotyczące okresu wojny, ale również pokoju. Zastanawialiśmy się nad tym co oznacza bycie patriotą w realiach wojennych, a co w czasie  pokoju i  na ile współczesny program nauki historii opowiada o bohaterach takich jak Jan Karski, Leopold Okulicki czy August Emil Fieldorf.

Omawiając książkę i jej autora przywołaliśmy także osobę Krystyny Skarbek „ulubionej agentki Churchilla”, której odwaga i brawura stała się wręcz legendarna w całej Europie, jeszcze w czasie wojny. Zarówno Jan Karski jak i Krystyna Skarbek wielokrotnie przedostawali się na tereny okupowanej Polski, wykorzystując biegłą znajomość kilku języków obcych. Wojenna działalność obojga skutkowała również kontaktami z przywódcami państw europejskich i światowych mocarstw, co jednak nie zmieniło stosunku aliantów ani do sprawy polskiej, ani do sprawy żydowskiej.

Nieuniknione przy okazji takiej dyskusji stały się również odniesienia do innych dzieł literackich i filmowych, zwłaszcza w kontekście bohaterstwa i patriotyzmu, między innymi do wiersza Wisławy Szymborskiej poświęconego Ludwice Wawrzyńskiej …Tyle wiemy o sobie, ile nas sprawdzono…,  Rauska Teresy Oleś–Owczarkowej, Łaskawe Jonathana Littella. Również młodzież miała swoje wzory w osobach bohaterów Kamieni na szaniec Aleksandra Kamińskiego czy Złodziejki książek Markusa Zusaka.

O książce Jana Karskiego pisze się, że mogłaby posłużyć jako scenariusz filmu szpiegowskiego. Z całą pewnością jej lektura uwiarygodnia pewne wątki filmu Czas honoru. Jeśli widzom serialu wydawało się mało prawdopodobne, że w okupowanej przez Niemców Polsce, można było poruszać się z plecakiem pełnym pieniędzy, to warto przeczytać,  co o strukturze i sprawnej maszy-nerii  podziemnej pisze Jan Karski w książce Tajne państwo: przynależność do organizacji podziemnej dawała pewne korzyści od załatwienia sobie  mocnych papierów po wsparcie finansowe. Organizacja zapewniała też ochronę, dysponowała lokalami służącymi za kryjówki, gdzie zawsze było trochę jedzenia i łóżko…

W tym roku 70. rocznicę obchodzi nie tylko książka Jana Karskiego, ale również bitwa na Monte Cassino i Powstanie Warszawskie. Oba wydarzenia mają swoich bohaterów wśród mieszkańców Świebodzic. Stanisław Tynowski, żołnierz gen. Andersa, który przeszedł cały szlak bojowy tej armii, walcząc m.in. na Monte Cassino, i Maciej Witkowski, uczestnik Powstania Warszaw-skiego, który od 2 sierpnia do 2 października 1944 roku pracował w wytwórni granatów i butelek zapalających przy ulicy Kruczej. Świebodzice mają też swój wkład w obchody rocznicy Powstania Warszawskiego, służąc filmowcom doskonałymi plenerami filmowymi. Miasto 44 Jana Komasy i nowy sezon serialu Czas honoru: Powstanie Warszawskie, to tegoroczne premiery, na powstanie których niewątpliwie miała wpływ przypadająca rocznica. W obu filmach w zrujnowaną stolicę zamieniono kilka hektarów rozległych pofabrycznych terenów w Świebodzicach.

Dyskusja zakończyła się refleksjami nad współczesnym patriotyzmem, a pomoc w tych rozważaniach przyniosła uczestnikom dyskusji cienka ksią-żeczka autorstwa Joanny Olech i Edgara Bąka Kto ty jesteś? którą można nazwać przewodnikiem patriotycznym dla najmłodszych. Ale czy tylko dla nich, skoro w tym samym czasie, stali członkowie Dyskusyjnego Klubu Książki uczestniczyli w spektaklu Teatru Dramatycznego w Wałbrzychu zatytuło-wanym … Kto ty jesteś ? Bo czy patriotyzm w ogóle ma wiek?

Małgorzata Grudzińska

moderator DKK w Świebodzicach